هیچ فایدهای در مذاکره مستقیم با آمریکا نمیبینیم/ مخالفت با برنامه هستهای صلحآمیز کشورمان بهانهای برای مقابله با پیشرفت ایران است
تاریخ انتشار: ۲۷ شهریور ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۰۳۹۹۴۲
رئیسجمهور با بیان اینکه در سیاست خارجی دولت تعادل و توازن وجود دارد، گفت: ما میخواهیم با همه کشورها به ویژه کشورهای مستقل، ارتباط داشته باشیم.
به گزارش مشرق، آیتالله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور در جریان سفر به ازبکستان برای شرکت در بیست و دومین اجلاس سران کشورهای عضوی سازمان همکاری شانگهای، گفتوگویی با شبکه تلویزیونی الجزیره انگلیسی داشت که متن کامل این گفتوگو در زیر منتشر میشود:
الجزیره: جناب آقای رییس جمهور! ارتقای عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری شانگهای برای شما به چه معناست؟
بسمالله الرحمن الرحیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
ارتقای سطح عضویت ایران در سازمان شانگهای به عنوان عضو اصلی، حتما در ارتقای ارتباطات منطقهای ما تاثیرگذار است و همزمان میتواند با تسهیل تبادل ظرفیتهای متقابل، زمینه رشد و پیشرفت بیشتر را برای کل منطقه فراهم کند.
* هر توافقی بدون حل و فصل موضوعات پادمانی ادعایی بدون فایده است
الجزیره: با توجه به برگزار چندین دور مذاکرات هستهای در وین، از نظر جنابعالی امضای توافق تا چه حد نزدیک و امکانپذیر است؟
موضوع بحث و انتظار ما از مذاکرات وین رفع تحریمهای ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران است. در این توافق آنکه به تعهد خود عمل کرد، جمهوری اسلامی ایران بود. آژانس بینالمللی انرژی اتمی، قریب به ۱۵ بار اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران به تعداتش عمل کرده و فعالیتهای هستهای ایران هم صلح آمیز است.
این آمریکاییها بودند که از توافق خارج شدند و این کشورهای اروپایی بودند که که به تعهدات خود عمل نکردند. در وین مسئله رفع تحریمها را دنبال کردیم و البته تاکید داشتیم که هر توافقی باید با یک تضمین همراه باشد. دلیل مطالبه تضمین نیز این است که طرفهای ما در توافق، نقض پیمان کردند و حالا به طور طبیعی باید اعتمادی حاصل شود که آنها دوباره نقض پیمان نمیکنند؛ پس تضمین ضرورت دارد.
همچنین رفع تحریمها باید، با حل و فصل موضوعات پادمانی همراه باشد. اگر قرار باشد موضوعات ادعایی که ما معتقدیم سیاسی و بیاساس هستند، علیه جمهوری اسلامی باقی بمانند، توافق اثر و فایدهای ندارد. چون ممکن است طرفهای توافق همانگونه که حین مذاکرات به شورای حکام آژانس انرژی اتمی قطعنامه پیشنهاد کردند، با سواستفاده از نفوذ و ارتباطاتی که وجود دارد، دوباره مشکل ایجاد کنند.
پس موضوعات پادمانی باید حل و فصل و تمام شود و در رابطه با رفع پایدار و نه موقتی و مقطعی تحریمها، تضمین اطمینانبخش داده شود. اگر مسئله پادمانی حل و فصل شود، طبیعتا زمینه توافق وجود دارد. الان هم این آمریکاییها هستند که باید تصمیم بگیرند، چون آنها بودند که نقض پیمان کردند. آنها از برجام خارج شدند و الان آنها باید تصمیم بگیرند که به تعهد خودشان پایبند باشند.
* مخالفت با برنامه هستهای صلحآمیز کشورمان بهانهای برای مقابله با پیشرفت ایران است
الجزیره: چه موضوعاتی مانع از انجام توافق نهایی بین ایران و آمریکاست؟
آنچه مانع میشود، تعهدی است که آمریکاییها باید بدهند؛ ما موضعمان را اعلام کردیم. تیم مذاکره کننده ما همچنان پای میز مذاکره حضور دارد و بارها اعلام کردیم که به یک توافق عادلانه و خوب پایبند خواهیم بود، لکن آمریکاییها باید تصمیم بگیرند. این مشکل در واقع مشکل آمریکاییها است که باید تصمیم بگیرند چه میخواهند بکنند!
اگر چه تحریم برای هر کشوری ممکن است مشکلاتی ایجاد کند، لکن جمهوری اسلامی نشان داده که تحریمها به هیچ وجه او را متوقف نکرده و نخواهد کرد. ما روند رشد و پیشرفت کشور را پیش بردیم و بعد از این هم برنامه داریم که این روند را ادامه دهیم و به هیچ عنوان پیشرفت کشور را متوقف نخواهیم کرد، چون ملت ما ملت بااراده و قدرتمندی است و این توانایی را دارد که تهدید را به فرصت تبدیل کند. ما در عرصههای مختلفی این کار را انجام دادهایم.
امروز صنعت هستهای در ایران صنعتی بومی است. اولا، با وجود آنکه دانشمندان ما از طرف رژیم صهیونیستی تهدید میشوند و چند نفر از دانشمندان عزیز ما توسط عوامل رژیم صهیونیستی ترور شدند، اما این اتفاقات ما را در دستیابی و پیشرفت در صنعت هستهای متوقف نکرد.
صنعت هستهای برای کشور ما در وهله اول یک حق است و در وهله بعد فواید بسیاری در حوزه صنایع، کشاورزی، پزشکی، حوزه نفت، گاز و پتروشیمی و تولید برق دارد.
کسانی که به دروغ مدعی هستند نگران فعالیتهای صلحآمیز هستهای ایران هستند، چرا تلاشی برای متوقف کردن رژیم صهیونیستی نمیکنند که سلاحهای مخرب نگهداری میکنند و هیچ حدی برای خود نمیشناسند؟ معلوم است که اینها از قدرت و پیشرفت جمهوری اسلامی میترسند. بنای ما بر این است که به هیچ عنوان از حق جمهوری اسلامی ایران و حق مردممان کوتاه نیاییم.
* با توجه به نقض عهد غربیها به ملت ایران حق دهید که به دنبال تضمین معتبر باشد
الجزیره: ارائه چه نوع تضمینهایی از طرف غربیها در مذاکرات هستهای برای شما قابل قبول است؟
تضمینهایی که غرب اعلام میکند باید برای جمهوری اسلامی اطمینانبخش باشد. شما باید به جمهوری اسلامی حق بدهید که تضمین بخواهد، چون با کشور یا کشورهایی طرف نیست که به پیمانشان عمل کرده باشند، بلکه با آمریکایی طرف هستیم که نقض پیمان کرده است و خودشان هم قبول دارند که نقض پیمان کردند. وقتی خودشان قبول کردند که نقض پیمان کردند، طبیعتا برای اینکه بتوانیم به توافق با آنها به نحوی اطمینان کنیم لازم است که تضمینهای اطمینانبخشی ارائه کنند.
الجزیره: آیا فکر نمیکنید که انجام مذاکرات مستقیم و رودر رو با مقامات آمریکایی بتواند به نهایی شدن این توافق کمک کند؟
ما یک دور مذاکره مستقیم را تجربه کردیم. فایدهای بر مذاکره مستقیم مترتب نمانده و ثابت شده که آنها دنبال امتیازگیریهای بیشتری هستند. ما هیچگونه فایدهای برای مذاکره مستقیم با آمریکاییها نمیبینیم و نفع ملت خودمان را هم در مذاکره نمیبینیم. چرا آمریکاییها تعهدات خود در رابطه با این قرارداد را انجام نمیدهند؟ ملت ایران باید ببیند که آیا آنها در گفتار و عمل خود صادق هستند یا باز در میانه مذاکرات به دنبال افزایش و گسترش تحریمها علیه ملت ایران میروند! آمریکاییها باید حسن نیت خود را به ایران اثبات کنند.
* مصادیق دشمنیهای آمریکا با ملت ایران فهرست بلندی دارد
الجزیره: با توجه به سابقه بیش از ۴۰ سال روابط خصومتآمیز میان ایران و آمریکا، از نظر شما آینده این روابط چگونه خواهد بود؟
جمهوری اسلامی ایران آرمانها و سخنهایی دارد؛ ایران به دنیا اعلام کرده که ما نه ظلم میکنیم، نه زیر بار ظلم میرویم و نه سلطه هیچ سلطهگری را بر خود میپذیریم. آمریکا دنبال این است، سلطهای که قبل از انقلاب اسلامی داشته ادامه دهد، اما ملت عزیز ایران به هیچ عنوان زیر بار سلطه نمیرود. آنها به انحاء مختلف میخواهند سلطهگری خود را بر جمهوری اسلامی تداوم ببخشند و در این مسیر دشمنی خود را اعمال کردند.
آمریکاییها ۸ سال از صدام و حزب بعث عراق علیه جمهوری اسلامی حمایت تبلیغاتی و اطلاعاتی کردند و خسارتهای بسیاری را هم در ایران هم در عراق ایجاد کردند. برای انجام کودتا در ایران تلاش کردند و از جریان منافقینی حمایت کردند که در سالهای ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، با همین روشهایی که امروز از داعش میبینیم، بیش از ۱۷ هزار نفر از جمله روسای جمهور و قوهقضائیه و نخستوزیر ایران را به شهادت رساندند. آمریکاییها و اروپاییها اینها را به عنوان گروه تروریستی اعلام کرده و در لیست سیاه قرار داده بودند، اما امروز دارند از آنها حمایت میکنند. سوال ما این است که غربیها چرا از گروهی که خودشان تروریستی اعلام کرده بودند و رسما گفته بودند که دستشان به جنایت آلوده است و ۱۷ هزار نفر را به شهادت رساندهاند، دوباره حمایت میکنند. لیست دشمنیهای غربیها و به خصوص آمریکاییها با ملت ایران لیست بلندی است و از جمله آنها ساقط کردن هواپیمای مسافربری ایران است، آنها پاسخ دهند که چرا این همه با این ملت دشمنی میکنند؟
* اگر آمریکاییها مدعی تغییر سیاستهایشان هستند، آثار آن باید در رفتارشان دیده شود
آنها به دنبال این بوده و هستند که جمهوری اسلامی را متوقف کنند، اما سوال این است که آیا توانستند؟ بنده جمله سخنگوی آمریکاییها را تکرار میکنم که رسما اعلام کرد سیاست فشار حداکثری به جمهوری اسلامی ایران مفتضحانه شکست خورده است. این حرف ما نیست، این حرفِ سخنگوی آمریکاییها و مسئولین آمریکایی است. چرا کاری که شکست خورده را دومرتبه دنبال میکنند؟ چرا دوباره تحریم میکنند؟
دشمنیهایی که آمریکا با جمهوری اسلامی انجام میدهد قابل تحمل نیست. ما متوقف نشده و نمیشویم. آنها رسانههای بسیاری دارند که شبانهروز علیه جمهوری اسلامی شایعه پراکنی میکنند و میخواهد در مردم یأس ایجاد کنند، اما میبینید که ملت ما چگونه هر ساله با حضور در مراسمهایی مثل راهپیماییها، آمریکا و این رسانههای مزدور آمریکاییها و دشمنان انقلاب اسلامی را ناکام میگذارند.
اگر آمریکاییها و غربیها میخواهند این مسیر دشمنی را ادامه دهند، بدانند همچنانکه تاکنون ره به جایی نبردهاند، بعد از این هم راه به جایی نخواهند برد و موفق نخواهند شد. اگر دولتی در آمریکا میخواهد در کار خود بازبینی کند، باید ابتدا رفتار پیشینیان را کنار بزند. اینکه دولتی بیاید و اعلام کند که رفتار گذشتگان را قبول ندارد، باید آثار آن در عمل او دیده شود. ملت ایران باید ببیند اینها عوض شدهاند، ولی اگر ببینند همان رفتارها ادامه دارد، طبیعتا به ملت ایران حق بدهید که اعلام کند، به آنها اعتماد نداریم، لذا ما هم به تبعیت از خواست ملت ایران گفتیم که به آمریکاییها اعتماد نداریم.
* اگر بیگانگان دخالت نکنند، ملتهای منطقه میتوانند مسائل خود را با گفتوگو حل کنند
الجزیره: وضعیت فعلی مناسبات دوجانبه و دیپلماتیک میان ایران و عربستان سعودی در چه حالی است؟ آیا تهران و ریاض آمادگی گفتگو درباره مسائل منطقهای را دارند یا فعلا فقط قصد بررسی مناسبات دوجانبه را دارند؟
شما در قالب یک سوال چند سوال پرسیدید. سوال اول درباره ارتباط ما با عربستان بود. ما به میزبانی کشور دوست و برادر عراق، در حال گفتگو با عربستان هستیم. پنج دوره از این مذاکرات انجام شده و باز هم ادامه دارد. اگر بیگانگان دخالت نکنند مسائل منطقهای قابل در خود منطقه قابل حل است، لذا همواره برای مذاکرات منطقهای اهمیت قائل بودیم و معتقدیم این مذاکرات میتواند در منطقه مفید و موثر باشد. معتقدیم مسئولین کشورهای منطقه قادر هستند مشکلات منطقه را بدون دخالت بیگانگان حل کنند.
به عنوان مثال حل مسئله یمن را باید به یمنیها واگذار کرد. معتقدیم که گفتگوی یمنی- یمنی میتواند مشکل را حل کند. کسی نباید در یمن دخالت کند چرا که خودِ یمنیها قادر هستند مسائل خودشان را حل کنند. ۷ سال نسبت به ملت یمن ظلم میشود. مردمی که میخواهند خودشان برای خودشان تصمیم بگیرند، ۷ سال است با شکم گرسنه مقابل ظلم مقاومت میکنند. راهحل مشکل یمن این است که ملت یمن را رها کنند. ملت یمن ملت رشید و فهیمی هستند و خودشان میتوانند مسائل خود را حل کنند.
آنچه لازم است صورت بگیرد این است که محاصره یمن سریعا شکسته و آتش بس پایدار برقرار شود.
یا درباره عراق، ما همیشه اعلام کردیم و رهبری معظم انقلاب اسلامی امام خامنهای (حفظه الله تعالی) هم اعلام کردند که ما به عراق قوی میاندیشیم. همواره خواستهایم که ملت عراق ملت و دولت عراق قوی باشند. این ملت عراق هستند که باید تصمیم بگیرند و دولتی با اراده خودشان سر کار بیاورند که کشور را مقتدرانه اداره کند، اجازه ندهد بیگانگان در عراق دخالت کنند و آمریکاییها حضورشان در عراق تداوم داشته باشد. ما همواره به یک عراق مقتدر و مورد اعتماد مردم میاندیشیم و لذا بعضی از کشورهای خارجی از اروپا و نقاط دیگر هم گاهی در این رابطه با ما تماس گرفتند، که به آنها اعلام کردیم، اجازه دهید خودِ عراقیها تصمیم بگیرند.
اعتقادمان بر این است که عراقیها باید خودشان تصمیم بگیرند، کما اینکه نسبت به سوریه هم همینطور است. آمریکاییها در سوریه میخواهند چه کار کنند؟ ملتی که امروز اینقدر نسبت به آنها ظلم شده، آمریکاییها بر چه اصل و اصولی نفت آنها را غارت میکنند؟ ملت سوریه خودشان باید از منابعشان استفاده کنند، حضور آمریکاییها در آنجا چه معنی میدهد؟
باور ما این است و بارها بر آن تاکید کردیم که ملتها خودشان باید برای خودشان تصمیم بگیرند. تمام مشکل سرِ همین است! اصلا بحث این است که آمریکاییها میخواهند با سلطهگری منافعی را از جیب ملتها و از سفره ملتها ببرند. ما معتقدیم این یک نگاه ظالمانه و استکباری است و نمیتواند در دنیا پایدار بماند. ملتها بیدار شدند، ولو اینکه ممکن است بعضی از دولتها بخواهند با آمریکاییها یا با کشورهای سلطهگر همراه باشند، اما امروز ملتها نمیتوانند این را بپذیرند که کشوری از آن سوی عالم به نام آمریکا به این طرف عالم بیاید و منابع آنها را غارت کند، چرا؟ این پذیرفتنی نیست.
الجزیره: در خصوص نگاه به شرق فکر میکنید مناسبات میان ایران، چین و روسیه تا چه حدی میتواند گسترش پیدا کند و آمریکا در این زمینه چه فشارهایی وارد خواهد کرد؟
در سیاست خارجی این دولت تعادل و توازن وجود دارد. ما میخواهیم با همه کشورها به ویژه کشورهای مستقل، ارتباط داشته باشیم. ما با چین برنامه همکاری ۲۵ ساله داریم و به دنبال اجرای این برنامه هستیم. ارتباط با چین را هم متاثر از ارتباطات دیگر بینالمللی نمیکنیم. ارتباط جمهوری اسلامی ایران با چین از ابتدای پیروزی انقلاب برقرار بوده و رو به گسترش است. با روسیه هم همینطور، یعنی ارتباط وجود داشته و الان هم در حال توسعه است.
بنای دولت سیزدهم گسترش روابط با کشورهای دیگر منطقه، به ویژه کشورهای همسایه است و در واقع نگاه متعادل و متوازن را قبول داریم. در این راستا هم با کشورهای همسایه، هم با کشورهای شرقی و هم با آن دسته از کشورهای غربی که نخواهند با روحیه سلطهطلبی و استکباری با ما برخورد و دشمنی کنند، میتوانیم ارتباط برقرار کنیم.
در ابتدای کار دولت اعلام کردم که دست همه کشورها، به ویژه همسایگان را به گرمی میفشارم و همین سیاست را ادامه میدهم. نه ظلم میکنیم و نه زیر بار ظلم دیگران خواهیم رفت؛ این سیاست جمهوری اسلامی است.
* غرب به دنبال آن است تا با ادعای اطلاعرسانی، جریان اطلاعنرسانی را دنبال کند
الجزیره: ایران کشوری با تمدن دیرینه، تاریخ غنی و سنتهای کهن است، با توجه به این مسئله نگاه شما به ترسیم افقهای آینده جمهوری اسلامی چیست و ایران در آینده چه اقدامات متمایزی را میتواند اتخاذ کند؟
جمهوری اسلامی ایران آینده را بسیار روشن میبیند. مبنای این نگاه هم آن است که معتقدیم نگاه جمهوری اسلامی، برخاسته از خواستههای فطری انسانهاست. جمهوری اسلامی به دنبال اجرای عدالت است و باور دارد عدالت باید هم در کشور خودمان اجرا شود و هم روابط با کشورهای دنیا عادلانه باشد. ما عدالت را برای همه میپسندیم و معتقدیم که روابط باید عادلانه باشد.
مخالفت ما با روحیه استکباری آمریکاییها و عملکرد آنها، در راستای همین نگاه است. معتقدیم که روابط و مناسبات باید عادلانه تنظیم شود.
نگاه ما آن است که آینده را ارتباطات ناسالم، فساد، تبعیض و زد و بندهای سیاسی و استکباری رقم نمیزند، بلکه آنچه میتواند در عالم پایداری داشته باشد، حق و عدالت است. امروز همه مردم کشورهای میخواهند روابط حاکم بر زندگی آنها بر اساس قوانین اسلامی باشد.
آیا تلاش رژیم صهیونیستی برای عادیسازی روابط با بعضی از کشورهای اسلامی، میتواند برای این رژیم امنیت ایجاد کند؟ آیا این تلاشها حقخواهی و عدالتخواهی مردم مسلمان را در دنیا تضعیف میکند؟ اگر شما امروز از ملتهای مسلمان درباره رژیم صهیونیستی و عملکرد، خونریزیها، جنایت و ظلمی که این رژیم به مردم فلسطین میکند، نظرخواهی کنید، اگر این نظرسنجی را در میان انسانهای آزاده انجام دهید، به نظرتان کدام انسان آزادهای این رفتارها را میپسندد و میپذیرد؟ مگر قراردادهای کمپ دیوید، شرمالشیخ و اسلو نبود؟ آیا موفق شدند حقخواهی و عدالتخواهی فلسطینیها را نابود کنند؟ مگر غزه محاصره نیست؟ مگر مردم غزه دیروز با سنگ در مقابل اسرائیل نمیایستادند؟ آیا سرکوب کردن مردم غزه و فلسطین، آنها را از مقاومت بازداشت، یا سنگهای آنها را تبدیل به موشک کرد؟
* امروز جمهوری اسلامی خواهان روابط و نظم عادلانه در جهان است
سوال شما این بود که آینده را چگونه میبینید؟ ما معتقدیم که آینده را ظلم و بیعدالتی رقم نمیزند، بلکه آینده را خواست انسانها فارغ از مسلمان و غیرمسلمان در این عالم رقم میزند و آن اجرای عدالت است.
ممکن است سلطهگران چند صباحی با استفاده از قدرتشان در مقابل اجرای عدالت بایستند و سعی کنند که به نحوی در فضای رسانهای برخلاف ادعایشان مبنی بر اطلاعرسانی، بیاطلاعی را ترویج کنند و نوعی جریان اطلاعنرسانی را دنبال کنند تا اطلاع حقیقی به مردم نرسد، اما بدانند روحیه عدالتخواهی و حقخواهی را نمیتوانند در جهان از بین ببرند.
امروز جمهوری اسلامی خواهان روابط و نظم عادلانه در جهان است و در یک جمله آینده را بسیار روشن میبینیم و معتقدیم پیروزی از آنِ حق است؛ و «أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ».
منبع: مشرق
کلیدواژه: بازار خودرو تحولات اوکراین اربعین قیمت امریکا آژانس بین المللی انرژی اتمی روسیه اسرائیل مذاکرات هسته ای سازمان شانگهای سید ابراهیم رئیسی خودرو قیمت های روز در یک نگاه حوادث سلامت جمهوری اسلامی ایران علیه جمهوری اسلامی باید تصمیم بگیرند نقض پیمان کردند رژیم صهیونیستی آمریکایی ها انقلاب اسلامی مذاکره مستقیم آمریکایی ها نقض پیمان اعلام کردیم ملت ایران فایده ای صلح آمیز تحریم ها منطقه ای حل و فصل غربی ها هسته ای حل کنند ملت ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۰۳۹۹۴۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چالش های اتحادیه اروپا در خاورمیانه چیست؟/ نگاه بروکسل به پرونده هسته ای ایران با اسرائیل متفاوت است/ اتحادیه اروپا می تواند با ایران در مقابله با تهدیدهای مشترک همکاری کند
به گزارش جماران، Geopoliticalmonitor یک نشریه اطلاعاتی بینالمللی مستقر در تورنتو، کانادا است که چشماندازی تحلیلی در مورد موقعیتها و رویدادهایی که تأثیر اساسی بر امور سیاسی، نظامی و اقتصادی دارند ارائه میکند. این نشریه در تازه ترین نوشتار به بررسی جایگاه اتحادیه اروپا در منطقه خاورمیانه ( غرب آسیا) پرداخته و می نویسد: خاورمیانه به دلیل نزدیکی جغرافیایی و پیوندهای تاریخی، اقتصادی و سیاسی، منطقه ای با اهمیت استراتژیک برای اتحادیه اروپا است. با این حال، این منطقه همچنین منبع بی ثباتی و درگیری است که تهدیدی جدی برای امنیت و منافع کشورهای عضو اتحادیه اروپا محسوب می شود.
تشدید جنگ اخیر بین اسرائیل و حماس، خشونتهای مداوم در کرانه باختری اشغالی و درگیریهای اسرائیل و حزبالله در مرز لبنان بر پیچیدگی و فوریت اوضاع در این منطقه افزوده است. اتحادیه اروپا چگونه می تواند با اتخاذ یک استراتژی جدید جهانی و تغییر رویکرد سیاسی و امنیتی خود نقشی فعال و موثر در خاورمیانه ایفا کند؟ ابزارها، چالش ها و فرصت هایی که اتحادیه اروپا در منطقه دارد چیست؟
سیاست اتحادیه اروپا در خاورمیانهاتحادیه اروپا در دو دهه گذشته دو استراتژی اصلی را در قبال منطقه خاورمیانه دنبال کرده است: سیاست همسایگی اروپا (ENP) و مشارکت اروپا - مدیترانه (EMP).
هدف این راهبردها جلوگیری از گسترش بحران های امنیتی در کشورهای همسایه به اتحادیه اروپا با ترویج هنجارهای اروپایی مانند لیبرال دموکراسی، حقوق بشر و حاکمیت قانون بوده است. با این حال، ثابت شده است که این راهبردها برای مقابله با تحولات سریع و پویا در منطقه ناکارآمد و ناکافی هستند.
این راهبردها نتوانستهاند به ریشههای مشکلات و درگیریهای منطقه مانند فقدان اصلاحات سیاسی و اقتصادی، به حاشیه رانده شدن و سرکوب مردم، مداخله بازیگران خارجی و مسائل حلنشده منطقه رسیدگی مانند درگیری اسرائیل و فلسطین رسیدگی کنند.
رویدادهای اخیر منطقه ای مانند بهار عربی و ظهور ساختارهای جدید قدرت و بازیگران فراملی، محدودیت ها و ناکارآمدی های این راهبردها را نشان داده است. آنها همچنین بر لزوم بازنگری و بازتعریف نقش اتحادیه اروپا در نظام بینالملل بهویژه در منطقه خاورمیانه تأکید کردهاند.
اتحادیه اروپا در سند استراتژی جهانی خود در سال 2016 به این نیاز اعتراف کرده و نوشت: امنیت داخلی و خارجی به هم مرتبط هستند و چالشها و تهدیدات کنونی مانند تروریسم و خشونت در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا فرصت مشترکی برای کشورهای اتحادیه اروپا برای ساختن اروپای قوی تر بر اساس منافع و اصول است. اتحادیه اروپا همچنین اعلام کرد که قصد دارد سیاست امنیتی و دفاعی خود را از طریق توسعه قابلیتهای نظامی بیشتر و افزایش همکاریهای خود با ناتو و سایر شرکا افزایش دهد. در نهایت، بروکسل تعهد خود را برای حمایت از انتقال سیاسی و اقتصادی در منطقه از طریق ارائه کمکهای مالی و فنی بیشتر، تقویت گفتگو و همکاری، و ارتقای یکپارچگی و ثبات منطقهای ابراز کرد.
چالش های اتحادیه اروپا در خاورمیانهبا این حال، اتحادیه اروپا برای ایفای نقش فعال و موثر در خاورمیانه با سه مانع مواجه است:
اولاً، فقدان یک رویکرد منسجم و جامع نسبت به منطقه در سطح اتحادیه وجود دارد. این امر ناشی از منافع و دیدگاه های متفاوت کشورهای بزرگ اروپایی است که دستیابی به یک سیاست مشترک را در برخورد با مسائل و بازیگران پیچیده و متنوع در منطقه دشوار می کند. این مشکل منجر به سیاست های مستقل کشورهای بزرگ و قدرتمند اروپایی مانند فرانسه و آلمان شده است که برای کسب نفوذ و موقعیت ژئواستراتژیک، تعاملات دوجانبه با بازیگران منطقه ای را دنبال می کنند. عامل دیگری که نقش اتحادیه اروپا را محدود می کند، بحران اقتصادی است که ظرفیت مالی اتحادیه را برای مدیریت و پاسخگویی به نیازهای این منطقه بحران زده کاهش داده است. ضعف ساختاری اتحادیه اروپا، فقدان مکانیسم قضایی برای اجرای تصمیمات و قطعنامههای آن و اهرمهای ناکافی سیاست خارجی آن از دیگر عواملی هستند که ظرفیت تصمیمگیری اتحادیه را تضعیف میکنند.ثانیاً خاورمیانه دارای ساختارها، مشکلات، بحران ها و بازیگران سیاسی متنوع و پیچیده ای است. حکومتهای منطقه عمدتاً مبتنی بر اراده و رای مردم نیستند، بلکه بیشتر مبتنی بر اشکال مختلف استبداد، فرقهگرایی، ملیگرایی و قبیلهگرایی هستند. این منطقه همچنین با انواع مختلفی از بحران ها مانند جنگ های داخلی، درگیری های قومی، بلایای انسانی، تروریسم و افراط گرایی مواجه است. بازیگران در منطقه نه تنها دولتها، بلکه بازیگران غیردولتی مانند شبهنظامیان، گروههای شورشی، جنبشهای مذهبی و قدرتهای منطقهای هستند. این عوامل، اتخاذ یک سیاست ثابت و مشخص برای منطقه را برای اتحادیه دشوار می کند، زیرا باید به طور جداگانه و مستقل به هر موردی رسیدگی کند.
در نهایت، مسائل فرا آتلانتیک نیز مانع از نقش فعال و مؤثر اتحادیه اروپا در خاورمیانه شده است، زیرا ایالات متحده و اسرائیل اغلب با نقش مستقل اتحادیه اروپا مخالفت کردهاند، در عوض ترجیح میدهند که اتحادیه اروپا نقش مکمل را در چارچوب سیاستهای آنها ایفا کند. ایالات متحده و اسرائیل منافع و دیدگاه های متفاوتی از اتحادیه اروپا در مورد مسائل مختلف منطقه مانند برنامه هسته ای ایران، درگیری اسرائیل و فلسطین، بحران سوریه و نقش قدرت های منطقه ای دارند.
فرصت های اتحادیه اروپا در خاورمیانهبا وجود این چالش ها، اتحادیه اروپا نیز با استفاده از قدرت نرم و ابزارهای دیپلماتیک خود و همچنین کمک های اقتصادی و بشردوستانه خود فرصت هایی برای ایفای نقش مثبت و سازنده در خاورمیانه دارد.
اتحادیه اروپا می تواند از شهرت و اعتبار خود به عنوان یک واسطه بی طرف و صادق و همچنین تجربه و تخصص خود در حل مناقشه و ایجاد صلح، برای میانجیگری و تسهیل گفتگو و همکاری میان طرف های درگیر در منطقه استفاده کند. اتحادیه اروپا میتواند از اصلاحات و انتقالات سیاسی و اقتصادی در منطقه با ایجاد مشوقها و مشروطسازیها و همچنین انعطافپذیری و تمایز بیشتر برای کشورهایی که مایل و قادر به اجرای هنجارها و ارزشهای اروپایی هستند، حمایت کند. اتحادیه اروپا میتواند با حمایت از سازمانها و ابتکارات منطقهای موجود، مانند اتحادیه عرب و طرح صلح عربی، و با ایجاد بسترها و مکانیسمهای جدید برای گفتوگو و همکاری، مانند اتحادیه مدیترانه و دیالوگ 5+5 مسیر این گفت و گوها را هموار سازد. اتحادیه اروپا میتواند با سایر بازیگران بینالمللی و منطقهای مانند ایالات متحده، روسیه، چین، ترکیه و ایران برای مقابله با چالشها و تهدیدهای مشترک در منطقه، مانند اشاعه سلاحهای کشتار جمعی، تروریسم جهانی، تغییرات آب و هوایی و مهاجرت همکاری و هماهنگی کند. در نهایت، اتحادیه اروپا می تواند از روابط تجاری و انرژی خود با منطقه و همچنین کمک های توسعه ای و بشردوستانه خود برای تقویت توسعه اقتصادی و اجتماعی، کاهش فقر و نابرابری و بهبود شرایط زندگی و حقوق بشر مردم منطقه استفاده کند.